Herstel bij mensen met psychose. Vooraankondiging proefschriftverdediging

Waar gaat je proefschrift over? 
Dit proefschrift gaat over drie vormen van herstel bij mensen met een gevoeligheid voor psychose (zoals mensen met schizofrenie). De drie vormen van herstel bestaan uit klinisch herstel (symptomen van psychose), maatschappelijk herstel (functioneren) en persoonlijk herstel (persoonlijke groei ondanks (rest)symptomen van de aandoening). De nadruk in dit proefschrift ligt op persoonlijk herstel. In dit onderzoek werden interventies voor de verschillende vormen van herstel onderzocht. Daarnaast is onderzoek gedaan naar een meetinstrument voor persoonlijk herstel en naar de correlatie tussen persoonlijk en klinisch herstel. 

Waarom heb je dit onderzocht? 
Eind 19e eeuw vermeldden onderzoekers dat slechts 30% van de mensen met schizofrenie gedeeltelijk of geheel herstelt van de aandoening. Ook vandaag de dag laat onderzoek zien dat herstel bij psychose moeilijk is, 78% van de mensen die een eerste psychose meemaakt krijgt binnen twee jaar een terugval. Ook maatschappelijk herstel blijft achter met een herstelpercentage van minder dan 20%. Voor persoonlijk herstel lopen de cijfers uiteen door verschillen in de methodiek van het onderzoek. De meeste studies naar persoonlijk herstel rapporteren een herstelpercentage beneden de 50%.

Wat heb je precies gedaan om tot de resultaten te komen? 
De eerste twee studies beschrijven een onderzoek naar een eetclubinterventie voor mensen met psychose gericht op alle drie vormen van herstel. In het eerste onderzoek werd de eetclubinterventie onderzocht in een pilotstudie (N=9). De resultaten van de pilot werden vervolgens gebruikt voor een gerandomiseerde multicenter studie (RCT) naar de eetclub (N=43) waarin opnieuw de drie vormen van herstel werden gemeten. Een derde onderzoek in dit proefschrift werd gedaan naar het meten van persoonlijk herstel bij mensen met psychose (N=52). Drie vragenlijsten werden vergeleken op basis van zes criteria van betrouwbaarheid en validiteit, namelijk: inhoudsvaliditeit, convergente validiteit, interne consistentie, vloer- en plafondeffecten, interpretatie van de items en de ervaring van de testafname. De vierde studie uit dit proefschrift is een meta-analyse naar bewegingsinterventies voor het behandelen van negatieve symptomen (klinisch herstel) bij schizofrenie. De bewegingsinterventies betroffen: mind-body oefeningen (zoals yoga of tai chi), duurtraining (zoals hardlopen of fietsen) en krachtoefeningen. De laatste studie uit dit proefschrift betreft de relatie tussen tevredenheid met sociale verbondenheid (persoonlijk herstel) en psychotische symptomen (klinisch herstel). Deze relatie werd longitudinaal onderzocht over een periode van één en twee jaar met data van 2109 patiënten. 

Wat zijn de belangrijkste resultaten die uit je proefschrift naar voren komen?
Hoewel de pilotstudie naar de eetclubinterventie positieve resultaten liet zien, werd er geen effect gevonden in de gerandomiseerde multicenter studie op persoonlijk, klinisch en maatschappelijk herstel. De resultaten van het onderzoek naar de meetinstrumenten voor persoonlijk herstel toonden aan dat de verschillen tussen vragenlijsten klein zijn. De meta-analyse naar beweeginterventies toonde aan dat beweging effectief was in vergelijking met standaardzorg, maar niet significant verschilde van actieve controlegroepen. In de laatste studie werd aangetoond dat tevredenheid met sociale verbondenheid een voorspeller is van symptomen van psychose. 

Wat betekenen de resultaten voor de praktijk?
Ondanks de waardering van deelnemers en begeleidende verpleegkundigen heeft de eetclubinterventie niet meetbaar geleid tot persoonlijk herstel. De methodiek van een gerandomiseerde studie (RCT) is een sterk onderzoeksdesign maar liet ook praktische beperkingen zien bij de implementatie van een herstelinterventie. Elementen zoals randomisatie hadden een negatief effect op de inclusie en de therapietrouw. Onderzoek naar interventies voor persoonlijk herstel zouden kunnen profiteren van een mix van kwalitatief en kwantitatief onderzoek. Daarnaast concluderen we dat persoonlijk herstel een breed en veelzijdig construct is, waarvoor geen gouden standaard meetinstrument beschikbaar is. Heldere criteria voor persoonlijk herstel zijn noodzakelijk voor toekomstig wetenschappelijk onderzoek. De studie naar beweeginterventies liet zien dat bewegingsinterventies toegevoegd aan de standaardzorg effectief kunnen zijn op negatieve symptomen. De lage kwaliteit en de grote verschillen tussen de geïncludeerde studies maakt dat de resultaten van deze studie voorzichtig moeten worden geïnterpreteerd. Tot slot concluderen we dat tevredenheid met sociale verbondenheid een kleine, maar robuuste voorspeller is van psychotische symptomen. Mogelijk kunnen interventies gericht op sociale verbondenheid, naast persoonlijk en maatschappelijk herstel, een bijdrage leveren aan het klinisch herstel bij psychose. 

Msc Sjoerd Vogel 
Verpleegkundige in opleiding tot specialist 
 
Titel proefschrift: Facilitating recovery in people with psychosis 

Lentis GGZ Groningen
Rijksuniversiteit Groningen 
 
De openbare verdediging van het proefschrift vindt plaats op donderdag 16 juni om 14:30 uur in de Aula van de Rijksuniversiteit Groningen, Broerstraat 6 te Groningen. Aanmelden en/of opvragen proefschrift kan via js.vogel@lentis.nl.