Meer informatie over richtlijnen en implementatie

Waarom maken we richtlijnen?

Elke zorgvrager verdient zorg op maat. Dus zorg die afgestemd is op de specifieke situatie van een zorgvrager. Tegelijkertijd is het belangrijk dat er landelijk een bepaalde ‘norm’ wordt bepaald waar zorg aan moet voldoen. Deze norm wordt opgeschreven in richtlijnen. Richtlijnen helpen professionals vervolgens om het eigen handelen te onderbouwen en zorgvragers weten wat zij kunnen verwachten.

Waarom aandacht voor implementatie en evaluatie?

Het daadwerkelijke gebruik van richtlijnen valt vaak tegen. Er zijn verschillende redenen waarom je als zorgprofessional richtlijnen niet kunt gebruiken zoals je misschien zou willen. Een richtlijn is prima, maar als hij niet (goed) wordt gebruikt heb je er nog niks aan. Dat wil zeggen: dan merkt de zorgvrager er nog niks van.

Om die reden zet V&VN de komende jaren in op activiteiten om het gebruik van richtlijnen in de dagelijkse praktijk te bevorderen. Een paar voorbeelden:

Herkenbare lay-out en vormgeving: We vragen verpleegkundigen, verzorgden en verpleegkundig specialisten hoe ze willen dat de richtlijnen eruit zien.

Proefimplementaties: We vragen we verpleegkundigen, verzorgenden en verpleegkundig specialisten om concept richtlijnen een tijdje in de dagelijkse praktijk uit te testen. Wat moet er anders? Wat is er nodig is voor implementatie?

Proeftuinen: Verpleegkundigen, verzorgenden en verpleegkundig specialisten leren in proeftuinen te reflecteren op het gebruik van richtlijnen in de dagelijkse praktijk? Hoe hou je de individuele patiënt in het vizier? Wanneer mag je afwijken? Wanneer is dat slecht of juist betere zorg?

Opleiden in implementatie: We willen graag professionals in implementatie opleiden zodat er over een aantal jaren in iedere organisatie een of twee professionals zijn die de richtlijnen in het eigen team en de eigen organisatie kunnen implementeren. Zij zijn ambassadeur van de richtlijnen en ze geven V&VN input vanaf de werkvloer voor de koers van de richtlijnen.

Richtlijnen

Wat is een richtlijn?

Een richtlijn is een document met aanbevelingen ter ondersteuning van zorgprofessionals en zorggebruikers, gericht op het verbeteren van de kwaliteit van zorg, berustend op systematische samenvattingen van wetenschappelijk onderzoek en afwegingen van de voor-en nadelen van de verschillende zorgopties, aangevuld met de expertise en ervaringen van zorgprofessionals en zorggebruikers (AQUA-leidraad, 2021).

Samengevat is een richtlijn dus een systematisch opgebouwd document met een verzameling van knelpunten die je tegenkomt op de werkvloer (rondom een bepaald thema) en aanbevelingen die je helpen om in die situaties de juiste zorg te geven. Richtlijnen moeten voldoen aan de AQUA-leidraad. 

Wat zijn Modules?

Een module geeft op basis van systematische analyse en argumentatie antwoord op één omschreven, aan gezondheid, organisatie van zorg of maatschappij gerelateerd probleem en sluit af met een aanbeveling. Een module is de kleinste eenheid waaruit een richtlijn/standaard bestaat en bevat alle elementen die voor een richtlijn/standaard van belang worden geacht (AQUA-leidraad, 2021).

Samengevat is een module dus een bouwsteen waaruit een richtlijn/standaard kan worden opgebouwd. Op zichzelf bevat een module dus ook alle elementen die belangrijk zijn voor een richtlijn.

Zorgstandaarden

Wat is een zorgstandaard?

Een zorgstandaard is een document dat de standaardisatie beschrijft van het zorgproces en de stappen die de zorggebruiker doorloopt, ter ondersteuning van zorggebruikers, zorgaanbieders, zorgprofessionals en financiers van de zorg (AQUA-leidraad, 2021).

Een zorgstandaard is dus een document dat vooral in gaat op de organisatie van zorg. Daarmee is een zorgstandaard dus anders dan een richtlijn, want de richtlijn gaat vooral in op de inhoud van zorg. Het gaat over de verdeling van taken, rollen en verantwoordelijkheden tussen verschillende professionals. Dus wie doet wat? Daarnaast beschrijft een zorgstandaard vaak ook het gehele zorgproces, dus welke stappen doorloopt een zorgvrager in de gehele keten.

Protocollen

Wat is een Protocol?

Een protocol is een hele praktische vertaling van een richtlijn. Vaak in de vorm van een instructie over hoe je een bepaalde handeling moet uitvoeren of welke stappen je moet doorlopen in een bepaalde situatie. Vaak kiezen organisaties ervoor om zelf protocollen te ontwikkelen die heel specifiek aansluiten bij de regionale setting. Soms worden ook landelijke protocollen gebruikt zoals bijvoorbeeld de KICK-protocollen van Vilans.

Als er een landelijke richtlijn beschikbaar is, moet het protocol hier altijd op gebaseerd zijn. Als de richtlijn wordt herzien, dient het protocol dat hierop gebaseerd is ook aangepast te worden. 

Kwaliteitsstandaarden

Wat is een Kwaliteitsstandaard? 

Een kwaliteitsstandaard is een richtlijn, module, norm, zorgstandaard of organisatiebeschrijving, die betrekking heeft op (een deel van) een zorgproces, vastlegt wat noodzakelijk is om vanuit het perspectief van de cliënt goede zorg te verlenen en in het Register is opgenomen (AQUA-leidraad, 2021).

De term ‘kwaliteitsstandaard’ is dus gekoppeld aan het Register van het Zorginstituut Nederland. Wanneer een richtlijn, module, norm, zorgstandaard of organisatiebeschrijving ook in het Register is opgenomen spreekt je van een kwaliteitsstandaard. Om te kunnen worden opgenomen in het Register moet een beschrijving voor goede zorg (bijvoorbeeld een richtlijn) voldoen aan de criteria in het Toetsingskader voor kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten.

Onafhankelijke commissies die het V&VN Programmabureau adviseren

Om kwaliteit en toepasbaarheid van richtlijnen, handreikingen en implementatieactiviteiten te verbeteren laat het
Programmabureau zich begeleiden en adviseren door de onderstaande onafhankelijke commissies: De V&VN Adviescommissie, De V&VN Begeleidingscommissie (waarvan de V&VN Projectcommissie een subcommissie is) en de V&VN Koerscommissie. 

Lees hieronder meer over de taken en bezetting van elke commissie.