5 tips: zo krijgen patiënten hun smaak terug

Oncologisch brood, oftewel brood dat smaken versterkt waardoor patiënten die chemotherapie krijgen weer meer proeven. Een fenomeen waar Annita van der Meulen (53), seniorverpleegkundige in Dagcentrum Oncologie Hoorn van het Dijklander Ziekenhuis (voorheen Westfriesgasthuis), een aantal jaren geleden een artikel over las. Ze werd enthousiast en nam contact op met dieetkok Cees Neefjes. Het brood bleek prijzig en niet altijd leverbaar, maar bracht het duo wel op een idee.

Boter met smaak

Met het oncologisch brood en de kennis die Cees eerder opdeed tijdens een opleiding smaak en smaaksturing in het achterhoofd, ontstond het idee om op kleine schaal testjes bij patiënten die chemotherapie krijgen uit te voeren met brood en op smaak gebrachte boter. Door patiënten gewone boter, boter met grof zeezout, boter met Zaanse mosterd, boter met gembersiroop, boter met citroenzuur en boter met peper te laten proeven, ontdekten ze welke smaak ervoor zorgt dat iemand weer iets proeft. “Soms zag ik het gezicht van de patiënt oplichten,” vertelt Cees. “Zo waren er twee patiënten die allebei hun smaak waren verloren door de chemo. Door grof zeezout aan het eten toe te voegen, kregen ze hun smaak weer terug. Ze proefden ineens weer hazelnoot met chocolade. Ze waren helemaal gelukkig en vertelden direct aan hun partners: ‘We moeten voortaan zout op het nagerecht doen!’”

Chemotherapie

Door chemotherapie kan de smaak van een patiënt (tijdelijk) verdwijnen, maar ook veranderen. Zo kan iets wat een patiënt eerder heerlijk vond, ineens heel vies smaken. Annita: “Vaak geldt: hoe zwaarder de chemo, hoe meer het smaakvermogen en de smaakbeleving van de patiënt worden aangetast. Het is belangrijk dat patiënten hun smaak terugkrijgen. Goede voeding speelt namelijk een grote rol in het herstel. Ook is kunnen genieten van eten belangrijk voor de kwaliteit van leven van een patiënt. De patiënt moet al zo veel inleveren. Als zijn smaak dan ook nog afgenomen wordt… Wij willen ervoor zorgen dat patiënten hun smaakbeleving terugvinden en weer zin krijgen in eten. Zo kunnen ze genieten én zijn ze sterker voor een volgende behandeling.”

Bijzondere combinaties

Als je eenmaal weet welke smaak ervoor zorgt dat iemand weer goed kan proeven, kun je hierop inspelen. Dat kan betekenen dat de patiënt voortaan bijzondere combinaties op zijn bord krijgt. Cees: “Zo was er een patiënt die totaal niets proefde. Toen werd gevraagd waar ze trek in had, was haar antwoord: ‘een kroket’. Ik gaf aan dat ze rekening moest houden met de temperatuur, want als eten te heet is komt de smaak niet goed tot ontwikkeling. Omdat deze patiënt een voorkeur bleek te hebben voor zoet, was mijn advies: doe er een flinke hoeveelheid honing overheen. Door te sturen op zoet, proefde ze de kroket weer.”

Onco Care Challenge

Hoewel het idee van Annita en Cees een succes bleek, kwam het in de praktijk niet goed van de grond. Er was te weinig tijd en geld om het idee verder te ontwikkelen. Het duo besloot daarom dit jaar hun project Eten met smaak aan te melden voor de Onco Care Challenge, een wedstrijd voor innovatieve ideeën om de zorg rondom kanker te verbeteren. Annita: “Ik dacht eerst: is het niet te eenvoudig? Maar het project is wel uniek, dus hebben we de stoute schoenen aangetrokken en het ingediend. In september hoorden we dat we bij de laatste drie zaten en hebben we een concreet plan gemaakt: wat willen we bereiken met de tienduizend euro die we zouden kunnen winnen?” Het idee ontstond om spreekuren of workshops te organiseren waarin patiënten met Cees in gesprek kunnen over voeding. Hij kan dan gaan testen en sturen op smaak, net zolang tot de patiënt weer iets proeft. Iedere patiënt krijgt zo een eigen smaakpaspoort, waar hij thuis mee aan de slag kan.

Breed toepasbaar

Het plan van Annita en Cees viel in de smaak. De redenen: hun project richt zich helemaal op de patiënt, is eenvoudig toepasbaar én kan door andere ziekenhuizen worden gekopieerd. Annita: “Cees wil meewerken, de manager ook. Nu gaan we uitzoeken: hoe kunnen we dit in de praktijk organiseren? Als verpleegkundige heb ik vooral een signalerende rol. De uitvoering ligt in dit geval meer bij de kok. Al zou ik in de toekomst ook graag zelf een smaaktraining willen volgen.” Een smaakpaspoort zou volgens Annita niet alleen een uitkomst zijn voor patiënten die chemotherapie krijgen, maar ook voor andere patiënten die te maken krijgen met smaakverandering of smaakverlies. “Ik denk dat het breder toepasbaar is. Er zijn meer patiënten met een verstoord smaakprofiel.”

Vanaf begin 2020 kun je reageren op berichten via het nieuwe verenigingsplatform van V&VN. Wil je nu al een reactie kwijt? Praat mee op social media.