Gerton blogt: Niet de zzp’er is het probleem, maar de werkgever

Wat vindt u van het groeiende aantal zzp’ers in de zorg? “Slecht”, antwoordde minister De Jonge van VWS, begin januari in het tv-programma Meldpunt. Hoewel de minister zijn woorden later afzwakte, is duidelijk dat de minister zo veel mogelijk van de 135.000 zzp’ers het liefst weer in loondienst wil. Dat is niet alleen onrealistisch. Het gaat ook te makkelijk voorbij aan het echte arbeidsmarktprobleem in de zorg. Dat is het te vaak tekortschietende werkgeverschap. 

De groei van het aantal zzp’ers in de zorg is slechts één van de symptomen daarvan, het massaal afhaken van nieuwe en oude collega’s een ander en veel ernstiger. Waar de ministerdaadkracht toont in het beperken van het zzp’erschap, komt hij op het vlak van goed werkgeverschap niet veel verder dan een oproep ‘om van elkaar te leren’ en ‘kijken welke bij de individuele instellingen opgekomen concrete oplossingsrichtingen op de korte termijn bredere toepassing verdienen”. Veel concreter dan dat wordt de minister niet in zijn arbeidsmarktbrief van 24 (!) pagina’s. 

Die vrijblijvendheid moet eraf. In een door en door gereguleerde sector waar de overheid een belangrijke sturende rol heeft is het zeer teleurstellend dat de minister het bij mooie woorden laat. 

De groei van het aantal zzp‘ers brengt zeker soms spanningen op de werkvloer met zich mee. Daar maken wij ons ook zorgen over. De oplossing ligt echter niet bij de zzp’er maar bij de werkgever. 

Veel collega’s beginnen voor zichzelf omdat ze zelf willen bepalen wanneer ze inzetbaar zijn en hoe ze hun werk uitvoeren. 

Zij worden zzp’er omdat ze alleen op die manier het werken vol kunnen houden. Uit onderzoek van Solopartners blijkt dat twee derde van de zzp’ers niet meer in loondienst wil. Niet alleen om te voorkomen dat de verhouding tussen vast en flex nog meer doorslaat, maar ook gezien de opgave van een voorzien tekort van 80.000 ontbrekende collega’s in 2022 zouden alle ballen dan ook gericht moeten zijn op goed werkgeverschap. 

Hoewel het steeds beter lukt om zij-instromers en jongeren voor een baan of opleiding in de zorg te laten kiezen, lukt het slecht hen vast te houden. Afgelopen jaar alleen al verlieten 110.000 ex-collega’s de zorg. In sommige regio’s is 4 op de 10 van hen korter dan twee jaar in dienst geweest!

Deze zorgverlaters hebben iets gemeen met de zzp‘ers. De frustratie over het niet uit kunnen oefenen van hun vak, de hoge administratieve lasten, het gebrek aan waardering, nauwelijks zeggenschap en weinig ontwikkelruimte - rapport op rapport bevestigt dat dit de redenen zijn waarom veel zorgprofessionals voor flexibele arbeidsverhoudingen kiezen. Zodat ze zich weer bezig kunnen houden met de kern van hun beroep, namelijk zorg verlenen. 

Het is geen rocket science en er zijn ook zorginstellingen die zich aan de malaise onttrekken en er wél in slagen zorgprofessionals aan zich te binden. Het zijn werkgevers die hun verpleegkundigen en verzorgenden in positie zetten om zelf verantwoordelijkheid te nemen voor hun vak, en dus voor hun patiënten.

Zulke goede voorbeelden worden nog onvoldoende nagevolgd én onvoldoende beloond. Onze analyse – maak het werk aantrekkelijker - is eindelijk overgenomen door VWS. Maar de daden blijven nagenoeg uit.  

De minister zou moeten stimuleren dat zulke goede voorbeelden worden beloond. Zijn je medewerkers tevreden? Zijn je uitstroom en verzuim laag? Dan krijg je meer groeiruimte, minder administratieve verplichtingen of langduriger contracten. Natuurlijk is de minister geen werkgever, en iedereen begrijpt dat je niet vanuit Den Haag kunt regelen hoe zorgbestuurders hun organisaties bestieren. Maar er is wel alle reden om de eenzijdige aandacht voor de zzp’ers te verleggen naar de werkgevers die te weinig doen aan goede werkomstandigheden voor hun verpleegkundigen en verzorgenden. Daar ligt het probleem, niet bij de zzp’er. 

Gerton Heyne
Voorzitter, a.i.

Vanaf begin 2020 kun je reageren op berichten via het nieuwe verenigingsplatform van V&VN. Wil je nu al een reactie kwijt? Praat mee op social media.