Wijkverpleging in kunst en populaire cultuur - deel 1

De wijkverpleging is al jarenlang een belangrijk onderdeel van onze samenleving. Het werk van de wijkverpleegkundige is onmisbaar en inspireerde veel kunstenaars en creatieve mensen. Daarom zie je de wijkverpleging vaak terug in kunst en cultuur.

In deze tentoonstelling ontdek je hoe wijkverpleging wordt afgebeeld in films, muziek, boeken en zelfs gedichten. Wijkverpleging is overal om ons heen, zichtbaar voor iedereen!

Film

In films en series zien we vaak artsen of ziekenhuisverpleegkundigen, maar wijkverpleegkundigen spelen zelden de hoofdrol. Toch zijn er uitzonderingen. Een mooi voorbeeld is de Belgisch-Franse film Chez Nous uit 2017.

In deze film raakt een wijkverpleegkundige onbedoeld betrokken bij een politiek spel om stemmen te winnen omdat ze dichtbij de mensen staat. Chez Nous laat zien hoe het werk van een wijkverpleegkundige meer is dan alleen zorg: het raakt ook aan maatschappelijke en politieke thema's.

Muziek

Ook in de muziek is de wijkverpleging een bron van inspiratie. In 1981 zong Jitske het prachtige lied De wijkverpleegster. Dit is een echte smartlap waarin ze het zware werk en de nobele taken van de wijkverpleegkundige bezingt.

In de jaren ’70 verscheen al een ander aandoenlijk liedje: Wijkzuster Walstra, I luv you. In dit vrolijke nummer verklaart de zanger zijn liefde aan wijkzuster Walstra en brengt zo een ode aan alle wijkverpleegkundigen.

Wat opvalt, is de gelijkwaardigheid in het verhaal: mannen en vrouwen werken als wijkverpleegkundigen, en zowel stad als platteland hebben hun eigen zorguitdagingen. Of dit boek een aanrader is? Dat mag je zelf bepalen, al weet je bij dit genre wel dat het goed afloopt!

Meer lezen over de 'verpleegsterroman' kan in ons dossier.

Opkomst van Thuiszorg in de Jaren ‘90

Begin jaren 1990 ontstond Thuiszorg Nederland door het samengaan van wijkverpleging en gezinsverzorgin. Dit zorgde destijds voor veel discussie. Het samengaan betekende een grote verandering in hoe zorg thuis werd georganiseerd.

Het bekende duo Van Kooten en De Bie maakte in die tijd scherpe en humoristische persiflages op de samenleving. Onder hun Simplistisch Verbond maakten zij ook een hilarische sketch over (ongewenst) bezoek van Thuiszorg, die de tijdsgeest goed weergeeft.

Wil je meer lezen over de geschiedenis van Thuiszorg? Lees daarover meer in ons dossier.

Wijkverpleging en Strips

De druk op de gezondheidszorg en de rol van de wijkverpleging in de samenleving zorgen regelmatig voor politieke debatten. Dit thema wordt ook opgepakt door striptekenaars, die het soms op scherpe of cynische wijze verbeelden.

Een bekend voorbeeld zijn de strips van Fokke en Sukke in NRC. Deze humoristische tekeningen bieden op luchtige wijze commentaar op de uitdagingen en discussies rondom de wijkverpleging en de (thuis)zorg in het algemeen.

Klokhuis

Het televisieprogramma Klokhuis laat kinderen (en volwassenen) kennismaken met verschillende beroepen. In de aflevering van november 2023 stond de wijkverpleging centraal.

De aflevering liet zien hoe belangrijk dit mooie beroep is en hoe wijkverpleegkundigen dagelijks het verschil maken in de zorg voor mensen thuis. Een inspirerende manier om een jong publiek bewust te maken van de waarde van de wijkverpleging!

Poëzie

Van de gedichten van Annie M.G. Schmidt is een onbekend pareltje 'De Masseuse' (jaren 1950). Het gaat over wijkzuster Meier die het masseren van haar patiënten zat is en dan overstapt op het vak van masseuse, want zo kan ze meer verdienen én te weten komen. In het gedichten zitten wat vooroordelen in: "ze was wat potig en ze had geen vrijer, en voor haar uit lag enkel maar de wijk".  

Leesaanwijzing: 'upper ten' was vroeger zoiets wat nu BN-ers of andere (culturele) elite zou zijn. 

Lees het gedicht hier.
 
Uit het verzamelboek: 'Tot hier toe. Gedichten en liedjes voor toneel radio en televisie. 1938-1985' Annie M.G. Schmidt, pagina 43- bundel ‘En wat dan nog?’ 1950. 

De Fabeltjeskrant

In 1971 maakte de wijkverpleging een bijzondere entree in kindertelevisie via De Fabeltjeskrant. Martha, een van de gezusters Hamster, besluit zuster te worden. Niet zomaar een zuster: in haar Groene Kruis-uniform wordt ze wijkzuster, zoals dokter Meindert het Paard trots aankondigt.

De afleveringen Martha wordt verpleegster en Meneer de Uil is ziek laten prachtig zien hoe belangrijk de zorg van het Groene Kruis was, zelfs in het Dierenbos. Martha verzorgt Meneer de Uil liefdevol en brengt moderne inzichten over zorg naar voren. Zo legt dokter Meindert uit hoe belangrijk het is om patiënten regelmatig van positie te veranderen om doorligplekken te voorkomen – een methode die nog lang werd toegepast. Dat er in de echte praktijk nog lang werd doorgegaan met ‘ijzen en föhnen’, lag dus niet aan de Fabeltjeskrant!

Met de uitspraak "Zelfs een beetje langskomen kan soms al helpen" benadrukken de makers niet alleen de waarde van de technische handelingen van het verplegen, maar ook hun waarde in ‘er zijn’ voor hun medemens (en dier!). Een mooie manier om kinderen (en volwassenen) met dit beroep kennis te laten maken!