‘Schoonmaken kostte veel tijd, veiligheid stond voorop’

Sinds zo’n vijftig jaar zijn de meeste verpleegkundige materialen gemaakt van kunststof. Of van wegwerpmateriaal, zoals geperst papier. Makkelijk en hygiënisch in gebruik, maar niet erg duurzaam. Verpleegkundige Ida van Deth (81) vertelt over de tijd dat vrijwel alles herbruikbaar was.

Nierbekken en urinaal gemaakt van email (circa 1875-1970 in gebruik)

“Het nierbekken, om slijm op te vangen of in te braken, en de urinaal werden vroeger gemaakt van bijvoorbeeld hout, tin of aardewerk. Later werd de metalen variant bedekt met een laagje glas. Dat is email, zeer glad en daardoor hygiënischer. Veel van onze hulpmiddelen waren daarmee bedekt. Schoonmaken kostte veel tijd, want veiligheid stond voorop. Maar die tijd had je meestal wel in de nachtdienst.”

Glazen sputumflacon met metalen deksel (circa 1880-1940)

“Deze flacons werden speciaal gemaakt voor heren uit de hogere stand die op straat een fluim of rochel kwijt moesten. Bij een natte hoest bijvoorbeeld. Zij droegen het potje in hun vestzak. Ze sloten het potje af met het dekseltje. ’s Avonds leegden ze het boven de wc of de wastafel. Ziekenhuispatiënten hadden een eenvoudig sputumpotje: een beker met een klapdeksel.”

Ethermasker bekleed met stof (ongeveer 1900-1980)

“Dit ethermasker gebruikten we om een patiënt in een roesje te brengen. Bijvoorbeeld tijdens een pijnlijke bevalling of kleine ingreep. De maskers bedekten de neus en de mond. Via een buisje in een kleine opening ademde de patiënt de ether in. Als verpleegster moest je goed oppassen. Het is me één keer overkomen dat ik zelf ether inademde. Ik ging bijna onderuit.”

Urineschuitje voor vrouwen van porselein (begin- en eindjaar van gebruik onbekend)

“Bij vrouwelijke patiënten, of kraamvrouwen, die niet uit bed mochten komen, gebruikte je zo’n urineschuitje. Daarbij werd weleens wat gemorst. Dan hadden mannen het met de urinaal makkelijker. Het urineschuitje werd na gebruik schoongemaakt voor hergebruik.”

Gelakt houten looprek (ongeveer 1900-1970)

“Dit is de voorloper van de rollator. Het gebruik was niet eenvoudig. Je moest het looprek beetpakken, enkele decimeters voor je uit zetten, en leunend op het rek trok je dan een voor een je voeten bij.”

Koperen, drierings glycerinespuit (circa 1920-1980)

“Deze spuit was een hulpmiddel bij verstopping. Je bracht hiermee via de anus een klein beetje glycerine in het laatste deel van de darm. Dat werkte alleen als de ontlasting al vrij laag zat. Met de veel grotere klysteerspuit en zacht zeepsop kon je de darmen veel dieper schoonmaken. Bijvoorbeeld vóór een operatie of een darmonderzoek.”

Bron artikel: V&VN Magazine 4-2024 | Tekst: José Bernard | Beeld: FNI

De afgebeelde objecten komen uit de collectie van online kenniscentrum FNI.